Không dừng lại ở việc khen thưởng những nhân viên, cán bộ xuất sắc theo phương thức thông thường. Giờ đây nhiều công ty lựa chọn hình thức cổ phiếu ESOP để tuyên dương, khích lệ tinh thần và tạo động lực để họ sáng tạo, phát triển. Việc phát hành Employee Share Ownership Plan (ESOP) để tuyên bố rằng họ chính thức trở thành một trong những cổ đông của công ty. Điều này vô hình chung tạo cho họ tính trách nhiệm hơn với những gì mình đang làm và từ đó sẽ tạo ra những giá trị tích cực cho doanh nghiệp nói chung. Để tìm hiểu kỹ về thuật ngữ ESOP là gì cũng như quy trình tham gia ESOP Việt Nam như thế nào? Cùng đọc bài viết ngay dưới đây của chúng tôi để biết thêm thông tin chi tiết nhé!
1. ESOP là gì?
Employee Stock Ownership Plan là tên đầy đủ của cổ phiếu ESOP. Đây là một loại cổ phiếu được phát hành bởi những công ty lớn (công ty đại chúng) dành riêng cho những nhân viên có đóng góp lớn cho sự phát triển của công ty. Cổ phiếu ESOP hay còn gọi là cổ phiếu thưởng có giá trị ưu đãi dành cho người lao động lâu năm hoặc có thành tích tốt trong doanh nghiệp. ESOP giống như một phúc lợi việc làm cho phép nhân viên sở hữu một phần tài sản trong doanh nghiệp khi họ đạt được những tiêu chuẩn nhất định đã đề ra.
Cổ phiếu ESOP cũng có thể coi như là một cách thay thế cho hình thức thưởng tiền mặt hay quà cáp thông thường. Bản chất của cổ phiếu ESOP là việc bán cổ phiếu ở mức thấp hơn so với thị trường cho các thành viên trong Hội đồng quản trị, ban Giám Đốc hay trưởng các phòng ban và thậm chí là cả những nhân viên xuất sắc.
| ĐIỂM CHÍNH 🔹 ESOP giống như một phúc lợi việc làm cho phép nhân viên sở hữu một phần tài sản trong doanh nghiệp khi họ đạt được những tiêu chuẩn nhất định đã đề ra. 🔹 Cổ phiếu ESOP càng phổ biến, lượng vốn chủ sở hữu ngày càng nhiều. 🔹 Đối với những cá nhân được sở hữu ESOP chứng tỏ rằng họ phải là người có thành tích đáng nể cũng như vị trí tương xứng trong bộ phận công ty. 🔹 Vốn điều lệ cũng gia tăng mạnh mẽ khi phát hành ESOP. |
Trong quá trình làm việc và cống hiến cho công ty, nhân viên có thể tích luỹ số cổ phiếu mà công ty đã phát hành. Số cổ phiếu đó sẽ được quy đổi sang giá trị tương ứng khi họ rời khỏi công ty hoặc nghỉ hưu. Hoặc có thể sang nhượng lại số cổ phiếu cho đồng nghiệp hoặc công ty nếu muốn.
Ví dụ 1:
CTCP Thế giới di động (MWG) đã phát hành 10 triệu cổ phiếu ESOP (tương đường 3% khối lượng cổ phiếu đang lưu hành trên thị trường lúc bấy giờ). Mức giá chào bán vô cùng ưu đãi chỉ với 10.000 VNĐ/cổ phiếu. Trong khi đó, giá cổ phiếu MWG trên thị trường lúc đó có giá lên tới 87.000 VNĐ/cổ phiếu. Điều đó cho thấy, những nhân viên có đủ điều kiện tham gia mua cổ phiếu ESOP có thể mua cổ phiếu với mức giá rẻ hơn 8 lần so với mức giá cổ phiếu chính thức trên thị trường.
Ví dụ 2:
Tập đoàn FPT phát hành cổ phiếu ESOP cho một số nhân viên có thành tích nổi bật có Level 5 trở lên. FPT bán toàn bộ cổ phiếu quỹ từ năm 2013 là 82.376 cổ phiếu với giá 10.000 đồng. Trong khi đó, giá cổ phiếu thị trường của FPT lúc bấy giờ là 95.000 đồng/ cổ phiếu. Chứng tỏ những nhân viên mua cổ phiếu ESOP với giá 10.000 đồng rẻ hơn gần x10 lần so với mức giá cổ phiếu chính thức trên thị trường.
2. Tại sao ESOP lại phổ biến? Mục đích phát hành cổ phiếu ESOP là gì?
Mặc cho bán cổ phiếu với mức giá rẻ hơn song vẫn nhiều công ty chào bán ESOP với tần suất mỗi năm 1 lần. Mức độ phổ biến của ESOP ngày càng được nhiều nhân viên chú ý tới và cố gắng đạt được nhiều nhất có thể. Lý do tại sao mà cổ phiếu ESOP ngày càng trở nên thịnh hành như vậy?
✅ Cổ phiếu ESOP khích lệ hiệu quả tinh thần cho nhân viên
Để công ty ngày một phát triển đi lên. Không những là sự góp mặt của ban lãnh đạo đề ra những chiến lược, chủ trương, chính sách hợp lệ mà còn là sự góp mặt, sáng tạo và cống hiến của hàng loạt nhân viên trong các bộ phận của công ty. Theo những nghiên cứu tâm lý giáo dục trên thế giới, cụ thể là học thuyết Maslow, con người sẽ có thêm nhiều động lực hơn để làm việc và học tập khi họ được công nhận và khen thưởng.
Chính vì thế nhiều doanh nghiệp áp dụng học thuyết này bằng việc tặng quà, tặng voucher hay tiền mặt và phổ biến nhất hiện nay là hình thức tặng cổ phiếu ESOP. Như một lời nhắn nhủ rằng: “ Bạn chính thức trở thành một phần của công ty”. Điều này khiến cho nhân viên cảm thấy có trách nhiệm hơn đối với công việc trên tinh thần tự nguyện và tích cực. Khi nhân viên toàn tâm toàn ý với công việc của mình, đồng nghĩa với việc họ sẽ tạo ra giá trị cho công ty trong tương lai cũng như giá trị của cổ phiếu ngày càng tăng. Nhìn chung điều đó sẽ mang đến lợi nhuận cho cả đôi bên.
✅ ESOP càng nhiều vốn chủ sở hữu càng tăng
Nếu như phát thưởng tiền mặt hay quà cáp cho nhân viên thì tức là bạn đang tiêu hao đi lượng vốn của doanh nghiệp. Nhưng đối với cổ phiếu ESOP thì hoàn toàn khác. Cổ phiếu ESOP càng phổ biến, lượng vốn chủ sở hữu ngày càng nhiều. Bởi cổ phiếu này đâu có mất đi chỉ là truyền từ tay người này sang người khác. Số vốn đó được sử dụng vào công cuộc đầu tư hay tái đầu tư cho doanh nghiệp trong các dự án phát triển. Kể cả khi chủ sở hữu là những nhân viên nghỉ hưu hay nghỉ làm thì số cổ phiếu vẫn giữ nguyên số lượng như lúc ban đầu. Bởi số cổ phiếu đó sẽ được chuyển nhượng sang một cá nhân khác hoặc được công ty mua lại.
✅ Chi phí giảm khi vay tiền sau thuế
Ưu điểm lớn nhất của cổ phiếu ESOP (cổ phiếu thưởng) chính là mở ra cơ hội vay tiền mặt cho doanh nghiệp. Khoản vay này hoàn toàn được miễn giảm thuế sau vay. Cổ phiếu ESOP càng nhiều, thì số lượng tiền vay càng lớn. Nhưng lại hoàn toàn không mất phí. Đây là vấn đề chiến lược thông minh của ban lãnh đạo công ty.
Đây là toàn bộ 3 lý do tại sao mà cổ phiếu ESOP lại ngày càng phổ biến trên thị trường đầu tư, kinh doanh của những chiến lược gia lỗi lạc và các công ty cổ phần. Thị trường ESOP giống như “sân sau” của doanh nghiệp, tạo ra một thế lực luôn sẵn sàng để nâng đỡ mỗi khi công ty gặp khó khăn.
3. Lợi ích của cổ phiếu ESOP mang đến là gì?
Thông qua những lý do tại sao ESOP phổ biến trên, phần nào độc giả cũng nắm được những lợi ích cơ bản khi phát hành ESOP. Cổ phiếu ESOP là một trong những lựa chọn thông minh, tinh tế để giúp cả đôi bên cùng có lợi. Vậy tóm lại, lợi ích mà chúng ta nhận được là gì khi sở hữu ESOP?
| Lợi ích đối với nhân viên trong công ty | Lợi ích đối với doanh nghiệp |
| Đối với những cá nhân được sở hữu ESOP chứng tỏ rằng họ phải là người có thành tích đáng nể cũng như vị trí tương xứng trong bộ phận công ty. Sở hữu ESOP cũng giống như bạn đang sở hữu một phần tài sản nho nhỏ của công ty. Lợi nhuận từ việc chênh lệch giá cả khi bán ra chính là khoản thu lớn nhất từ việc sở hữu ESOP. Khoản thu thụ động mà lại không tốn quá nhiều công sức để đầu tư. | Giữ chân được những nhân viên kì cựu, xuất sắc cho công ty. Tạo động lực, khích lệ tinh thần nhân viên làm việc chăm chỉ, có trách nhiệm hơn. Đồng nghĩa với việc công ty ngày càng phát triển đi lên.Giữ lại nguồn vốn chủ sở hữu đáng kể khi không phải phân phát tiền mặt. Sử dụng số tiền đó để đi đầu tư, tái đầu tư.Vốn điều lệ cũng gia tăng mạnh mẽ khi phát hành ESOP. |
4. Quy trình phát hành ESOP tại Việt Nam
4.1. Những quy định nghiêm ngặt về phát hành cổ phiếu ESOP
Bộ Tài chính trong thông tư 162/2015/TT-BTC đã đưa ra những điều lệ, quy định cơ bản khi phát hành cổ phiếu ESOP như sau:
➤ Kế hoạch phát hành cổ phiếu ESOP phải được thông qua và kiểm duyệt bởi Hội đồng quản trị của công ty.
➤ Số cổ phiếu ESOP được phát hành trong 12 tháng không được quá 5% số cổ phiếu đang lưu hành của công ty trên thị trường.
➤ Hội đồng quản trị cần công bố rõ ràng những vấn đề sau đây: Tiêu chuẩn, tiêu chí để được tham gia vào chương trình; Danh sách những cá nhân đạt thành tích, đạt tiêu chuẩn đã đề ra; Nguyên tắc xác định giá bán; Nguyên tắc xác định số lượng cổ phiếu được phân phát cho từng cá nhân và thời gian cụ thể.
➤ Công ty phải chứng thực có đủ nguồn vốn thông qua báo cáo tài chính được kiểm toán từ các quỹ đầu tư phát triển, nguồn vốn thặng dư hay từ lợi nhuận sau thuế (chưa phân phối).
Với những trường hợp nơi phát hành cổ phiếu là công ty mẹ. Tiến hành thưởng cho người lao động bằng thặng dư vốn cổ phần hay quỹ đầu tư phát triển thì cũng cần căn cứ trên báo cáo tài chính từ công ty mẹ.
➤ Tổ chức phát hành cổ phiếu phải mở tài khoản nhận tiền mua cổ phiếu của nhân viên.
➤ Cổ phiếu ESOP sẽ bị hạn chế chuyển nhượng tối thiểu 12 tháng kể từ ngày chấm dứt đợt phát hành.
➤ Tổng giá trị nguồn vốn phải đảm bảo cao hơn tổng giá trị vốn cổ phần được đại hội thông qua.
4.2. Quy trình phát hành ESOP tại Việt Nam
Việc phát hành cổ phiếu thưởng cần phải thực hiện theo đúng trình tự các bước theo pháp luật quy định trong Điều 65 Nghị định 155/2020/NĐ-CP:
➤ Thứ nhất, báo cáo phát hành cổ phiếu phải tuân thủ theo Mẫu số 17 Phụ lục ban hành kèm theo Nghị định.
➤ Thứ hai, mọi quyết định cũng như phương án phát hành cổ phiếu cho người lao động cần phải thông qua Đại hội cổ đông. Trong đó cần phải nêu rõ các điều sai: số lượng, giá, nguyên tắc xác định giá.
➤ Thứ ba, quyết định của Đại hội đồng cổ đông đều thông qua những tiêu chuẩn đánh giá, danh sách người tham gia chương trình.
➤ Thứ tư, báo cáo tài chính phải được kiểm toán bởi tổ chức kiểm toán.
➤ Thứ năm, cần phải có báo cáo xác nhận của ngân hàng về việc mở tài khoản phong toả nhận tiền mua cổ phiếu (trừ trường hợp phát hành cổ phiếu thưởng).
5. Những câu hỏi liên quan đến ESOP tại Việt Nam
Hàng loạt những câu hỏi từ phía doanh nghiệp cũng như từ phía nhân viên về vấn đề nên hay không đầu tư vào cổ phiếu ESOP. Liệu cổ phiếu ESOP sẽ ảnh hưởng đến thị trường và nhà đầu tư như thế nào? Cùng giải đáp lần lượt câu hỏi qua bài viết dưới đây nhé!
Câu hỏi 1: Nhà đầu tư có nên mua cổ phiếu ESOP không?
Cổ phiếu ESOP có giá trị tương đương với những cổ phiếu khác lưu hành trên thị trường của công ty. Chỉ khác biệt là nó được phát hành dành riêng cho nhân viên. Cổ phiếu ESOP được phát hành khi đáp ứng đầy đủ các điều kiện và danh sách các nhân viên trong công ty đạt tiêu chuẩn mua cổ phiếu. Nếu đầu tư vào cổ phiếu ESOP, bạn sẽ chỉ cần chi trả mức đầu tư tương đối thấp mà lợi nhuận chênh lệch không khác gì so với cổ phiếu phổ thông. Tuy nhiên về vấn đề lợi nhuận do cổ tức, hầu hết các doanh nghiệp đều không có quy định chia cổ tức cho những cá nhân sở hữu ESOP. Do vậy, tùy thuộc vào mục đích đầu tư, bạn có thể tự cân nhắc và lựa chọn nên hay không.
Câu hỏi 2: Cổ phiếu ESOP có gây loãng cổ phiếu trên thị trường không?
Việc phát hành cổ phiếu ESOP ít nhiều ảnh hưởng đến lợi ích của cổ đông. Bởi nguồn lực tài chính để phát hành ESOP được lấy ra từ một phần tài sản của công ty. Do đó, khi tiến hành chiến lược cổ phiếu thưởng, lợi ích của cổ đông sẽ bị loãng dẫn đến ảnh hưởng đến giá cổ phiếu trên thị trường. Nếu phát hành ESOP với tần suất dày đặc, vô hình chung sẽ khiến giá trị cổ phiếu phổ thông bị mất giá trị.
Câu hỏi 3: Sở hữu ESOP, nhân viên có được hưởng cổ tức không?
Nhiều doanh nghiệp hiện nay đang tiến hành chiến lược cổ phiếu ESOP nhưng không thực thi hình thức trả cổ tức cho nhân viên. Điều này gây ra khá nhiều tranh cãi và xung đột giữa các cổ đông, nhà đầu tư và doanh nghiệp nói chung. Vấn đề này vẫn chưa thấy đưa ra hướng giải quyết thỏa đáng.
Tuy nhiên, vẫn có một vài doanh nghiệp cho phép người sở hữu ESOP hưởng lợi nhuận từ các hoạt động kinh doanh của công ty. Họ vẫn chia cổ tức hàng năm của doanh nghiệp cho chủ sở hữu.
6. Tạm kết
Cổ phiếu ESOP đã và đang trở nên thịnh hành trong chiến lược kinh doanh của nhiều doanh nghiệp. Bởi tính đa nhiệm cũng như khả năng biến hoá linh hoạt của ESOP. Ngày nay, nhiều nhân viên nhận thức được lợi ích của ESOP đem lại. Do vậy họ luôn nỗ lực để đạt được những tiêu chuẩn đã đề ra. Điều đó không những mang đến lợi ích cho nhân viên mà còn giúp công ty ngày một phát triển đi lên.
Tuy phát hành cổ phiếu ESOP gây ảnh hưởng không ít đến giá cả cổ phiếu trên thị trường nhưng nhiều doanh nghiệp vẫn cố gắng tiến hành chiến lược này để kéo lại bằng khả năng phát triển bền vững, lâu dài của công ty. Mong rằng bài viết này của chúng tôi đã thỏa mãn được trí tò mò của độc giả về câu hỏi “ESOP là gì”. Đừng quên chuyên mục kiến thức đầu tư mỗi ngày được cập nhật trên website Tu Duy Invest này nhé!
