Cổ phiếu quỹ là gì? Có nên đầu tư vào cổ phiếu quỹ hay không?

Đầu tư vào cổ phiếu quỹ có phải là phương thức hoàn vốn cổ đông thông minh nhất mà các công ty thực hiện để kéo lại giá trị cổ phiếu phát hành trên thị trường? Mặc cho không được hưởng lợi lộc về tiền cổ tức hay quyền hành biểu quyết trong hầu hết các cuộc họp Hội đồng quản trị nhưng số lượng công ty nhả vốn để mua lại cổ phiếu quỹ ngày càng nhiều. 

Vậy lý do tại sao cổ phiếu quỹ lại được Ban lãnh đạo công ty lựa chọn làm biện pháp giải cứu tạm thời như vậy và cổ phiếu quỹ là gì. Tất cả những thông tin sẽ được chúng tôi giải đáp ngay trong bài viết dưới đây!

1. Cổ phiếu quỹ là gì?

Cổ phiếu quỹ hay cổ phiếu ngân quỹ (Treasury Stock) là loại cổ phiếu được công ty mua lại từ chính những cổ phiếu mà công ty niêm yết phát hành ra ngoài thị trường chứng khoán. Trong quy định pháp luật chứng khoán Việt Nam, cổ phiếu quỹ là cổ phiếu được công ty đại chúng niêm yết trên sàn giao dịch và được chính công ty phát hành mua lại bằng vốn hợp pháp.

Hiểu một cách đơn giản như sau, trong một công ty cổ phần, vốn góp của các cổ đông được chia ra thành nhiều phần bằng nhau. Mỗi phần là một cổ phiếu và thường được gọi là cổ phiếu phổ thông với mệnh giá là 10.000 VNĐ. Những cổ phiếu này thường do các cổ đông sở hữu và khi nào công ty mua lại thì những cổ phiếu này trở thành cổ phiếu quỹ. Cổ phiếu quỹ không thuộc bất kỳ quyền sở hữu của cổ đông nào. Khi công ty thực hiện việc mua cổ phiếu quỹ thì tức là số lượng cổ phiếu đang lưu hành của công ty đang giảm đi. Theo luật Chứng khoán năm 2019, sau khi mua cổ phiếu quỹ công ty phải đăng ký giảm vốn điều lệ tương ứng.

ĐIỂM CHÍNH 🔹 Cổ phiếu quỹ không được hưởng bất cứ quyền lợi nào từ hoạt động kinh doanh của công ty. 🔹 Công ty chỉ được mua nhỏ hơn hoặc bằng 30% tổng số cổ phiếu phổ thông đã được niêm yết trên thị trường. 🔹 Nếu những công ty cần thêm vốn để mở rộng kinh doanh thì bán cổ phiếu quỹ sẽ là biện pháp tối ưu và bớt thiệt hại nhất để có vốn đầu tư vào dự án mới.  🔹 Việc mua lại cổ phiếu đã phát hành của công ty thực chất là vấn đề hoàn vốn cho cổ đông.

>>> Mua cổ phiếu bao lâu thì được bán? Tuyển tập bí kíp đầu tư cổ phiếu nhất định phải biết

Ví dụ:

Công ty A có vốn góp là 1.000 tỷ VNĐ và số lượng cổ phiếu đang lưu hành trên thị trường tương ứng là 100 triệu VNĐ cổ phiếu. Nếu công ty mua 10 triệu cổ phiếu quỹ thì số lượng cổ phiếu đang lưu hành của công ty sẽ giảm còn 90 triệu. Tương ứng với đó, công ty phải đăng ký giảm vốn điều lệ xuống còn 900 tỷ VNĐ.

Nguyên nhân dẫn đến việc thịnh hành các công ty mua lại cổ phiếu của chính mình hay còn gọi là cổ phiếu quỹ thường xuất phát từ những nguồn cơn và mục đích như sau:

• Cổ phiếu của công ty đang bị rớt giá rất sâu nên chính ban lãnh đạo hoặc công ty niêm yết phải đứng ra mua lại cổ phiếu để giá trị cổ phiếu không bị tiếp tục sụt giảm trên thị trường. Hoặc mua để bán lại,  khi tình hình thị trường đang có sự sụt giảm, các công ty thường nhanh tay thu lại một phần cổ phiếu quỹ và đợi đến khi thị trường tăng trở lại họ sẽ bán ra với mục đích thu về lợi nhuận từ khoản tiền chênh lệch.
• Công ty cần phải cải thiện cơ cấu tài chính bằng việc thu mua cổ phiếu quỹ trực tiếp. Thông qua việc thu mua đó để làm tăng một số chỉ số như tỷ suất thu nhập trên cổ phần (EPS), suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu (ROE).
• Thu hồi cổ phiếu ESOP (loại cổ phiếu được những công ty lớn phát hành cho các nhân viên hoạt động lâu năm hoặc có thành tích tốt) cũng là mục đích không nhỏ để công ty tiến hành thu lại cổ phiếu quỹ. Họ mua lại rồi bán cho những nhân viên đang làm việc để tạo động lực và kích thích sự sáng tạo trong công việc.

2. Đặc điểm của cổ phiếu quỹ là gì?

Ngoài việc không được tính vào số cổ phiếu đang lưu hành của công ty đồng thời làm giảm đi số cổ phiếu niêm yết trên thị trường, cổ phiếu quỹ còn rất nhiều những đặc điểm mà chúng ta cần lưu ý ngay sau đây:

🔸 Cổ phiếu quỹ không được hưởng bất cứ quyền lợi nào từ hoạt động kinh doanh của công ty. Tức là khi đầu tư vào cổ phiếu quỹ, công ty sẽ không được trả cổ tức. Vốn thanh lý công ty cũng không được nhận.

🔸 Khi tiến hành mua cổ phiếu xong, công ty chỉ có thể huỷ đi, chia cho nhân viên cổ đông hoặc bán ra ngoài.

🔸 Vốn chủ sở hữu theo điều lệ cơ bản của Luật Chứng khoán cũng giảm đi.

🔸 Sở hữu cổ phiếu quỹ cũng đồng nghĩa với việc không có quyền biểu quyết và cũng không có quyền mua thêm cổ phiếu mới hay cổ phiếu ưu đãi.

🔸 Tổng số cổ phiếu quỹ không được phép vượt quá tỷ lệ vốn hoá mà luật pháp đã quy định từ trước.

🔸 Việc mua hoặc bán cổ phiếu không được ghi nhận lãi hoặc lỗ mà phải thể hiện được sự chênh lệch tăng/giảm giữa 2 khoản đó vào thặng dư vốn cổ phần.

🔸 6 tháng là khoảng thời gian công ty bắt buộc phải nắm giữ cổ phiếu quỹ sau đó mới được bán ra ngoài thị trường.

3. Ví dụ về cổ phiếu quỹ

Điểm qua những thương vụ về cổ phiếu quỹ lớn trong năm 2019. Đây là những thương vụ mua và bán lại cổ phiếu quỹ thuộc nhóm cổ phiếu dòng ngân hàng và cũng là nhóm cổ phiếu có giá trị vốn hoá thị trường lớn nhất Việt Nam ở thời điểm hiện tại.

– Thương vụ của VPBank, mua vào hơn 50 triệu cổ phiếu quỹ với mục đích là giảm lượng cổ phiếu đang lưu hành, hỗ trợ giao dịch và gia tăng giá trị cổ đông.

– Thương vụ của MB Bank mua hơn 47 triệu cổ phiếu quỹ với lý do tối ưu hoá giá trị dài hạn của cổ đông.

– Thương vụ của HD Bank mua vào 18,4 triệu cổ phiếu quỹ với mục đích ổn định giá cổ phiếu, đầu tư mang lại giá trị cho Ngân hàng và cổ đông.

Đó là nhóm cổ phiếu dòng ngân hàng, còn dưới đây là ví dụ thực tiễn về những doanh nghiệp trong các lĩnh vực khác trên thị trường.

– Vào ngày 6/12/2019, Theo thống kế của Sở Giao dịch Chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh, CTCP Vinhomes đã chính thức hoàn tất thủ tục mua vào 60 triệu cổ phiếu quỹ bằng nguồn lợi nhuận sau thuế chưa phân phối của họ. Cổ phiếu lưu hành còn lại của CTCP Vinhomes giảm còn 3,29 tỷ. Lý do của việc mua lại cổ phiếu này là do thị giá cổ phiếu của Vinhomes đang thấp hơn giá trị thực trên phân khúc thị trường. Nhằm bảo vệ quyền lợi của công ty và cổ đông họ quyết định mua cổ phiếu quỹ. Sau khi có thông tin giao dịch cổ phiếu quỹ, diễn biến cổ phiếu của VHM trên thị trường tăng rất mạnh. Tác động tích cực đến giá cổ phiếu của VHM trong giai đoạn này.

4. Những quy định về việc mua bán cổ phiếu quỹ

Không giống với những quy định về vấn đề mua cổ phiếu phổ thông, cổ phiếu quỹ được giới hạn và quy định nghiêm ngặt hơn rất nhiều. Công ty hoàn toàn không được tuỳ tiện mua bất cứ cổ phiếu quỹ nào nếu như không tuần thủ đủ những điều lệ đã được Luật pháp ban hành.

Quy định chung về việc mua-bán cổ phiếu quỹ 

Công ty chỉ được mua nhỏ hơn hoặc bằng 30% tổng số cổ phiếu phổ thông đã được niêm yết trên thị trường.

Hội đồng quản trị doanh nghiệp được pháp mua lại không quá 10% số cổ phiếu đã phát hành trong vòng 1 năm. Họ còn được tự do định giá cổ phiếu mua lại, miễn là không được cao hơn giá thị trường.

Đối với công ty muốn mua lại cổ phần thì phải được quyết định thông qua ý kiến chấp thuận của các cổ đông trong công ty.

Để mua lại cổ phiếu cần đảm bảo những điều kiện sau đây:

• Nguồn vốn cần phải đảm bảo trước khi tiến hành quyết định mua lại cổ phiếu. Việc căn cứ xem xét phải dựa trên báo cáo tài chính của công ty.
• Đối với công ty đại chúng muốn mua lại cổ phiếu quỹ thì có thể tận dụng nguồn thặng dư từ vốn cổ phần hay còn gọi là nguồn lợi nhuận sau thuế chưa được phân phối hoặc quỹ đầu tư phát triển dựa trên báo cáo tài chính kiểm toán.
• Phương án mua cổ phiếu quỹ phải được Hội đồng quản trị thông qua. Bằng việc xác định phương án mua lại về số lượng, thời gian và xác định giá.
• Phải thực hiện chào mua công khai khi số lượng cổ phiếu quỹ đạt 25% tổng số cổ phiếu cùng loại được niêm yết trên thị trường.

Tương tự, công ty/doanh nghiệp chỉ được bán cổ phiếu quỹ ra thị trường khi đáp ứng được những điều kiện cơ bản dưới đây:

• Cổ phiếu quỹ chỉ được bán ra khi đã đủ 6 tháng kể từ ngày đóng đợt mua gần nhất. Trường hợp bán cho nhân viên hoặc cổ đông trong công ty thì có thể thay đổi được khoảng thời gian bán ra.
• Việc bán cổ phiếu phải được thông qua những đề án, báo cáo của Hội đồng quản trị công ty. Trong đề án cần phải nếu được những nguyên tắc xác định giá và thời gian bán cụ thể.
• Cần phải có công ty chứng khoán chỉ định giao dịch mới được phát hành. Trừ trường hợp công ty là thành viên của Sở Giao dịch Chứng khoán.

5. Ưu nhược điểm của cổ phiếu quỹ

Bên cạnh những lý do đáng mừng của việc mua lại cổ phiếu quỹ có thể tạo ra làn sóng mới, tích cực cho giá trị cổ phiếu niêm yết trên thị trường. Thì mặt trái của việc tạo ra thương vụ mua bán lại cũng gây ra những hậu quả khó lường. Cùng chúng tôi điểm qua những ưu và nhược điểm của giao dịch cổ phiếu quỹ nhé!

Ưu điểm	Nhược điểm
▪️ Khi cổ phiếu được nhận định có giá trị thấp hơn so với mặt bằng thị trường thì việc công ty tự mua lại cổ phiếu có thể sẽ kích thích giá trị của cổ phiếu đi lên trở lại.	▫️ Lượng tiền mặt bị giảm xuống vì mua lại cổ phiếu quỹ. Nếu cổ phiếu quỹ bị huỷ hoặc giữ nguyên không bán ra trong khoảng thời gian dài sẽ ảnh hưởng đến nguồn vốn cho hoạt động kinh doanh của công ty.
▪️ Giúp công ty lấy lại niềm tin của các cổ đông và nhà đầu tư ngoài. Thầm khẳng định rằng công ty vẫn đang hoạt động rất tốt.	▫️ Giá trị công ty bị giảm sút khi mua lại cổ phiếu quỹ.
▪️ Có thể phát hành cổ phiếu thưởng cho nhân viên để tạo động lực và kích thích sự sáng tạo.	▫️ Cổ phiếu quỹ thường dễ bị lạm dụng gây thiệt hại cho mức độ an toàn tài chính của công ty.
▪️ Cải thiện chỉ tiêu chỉ số EPS trên lợi nhuận cổ phần.	▫️ Tâm lý nhà đầu tư sẽ có thể bị lay động khi họ cho rằng tiềm năng tăng trưởng của công ty đang bị giảm sút nên mới phải nhanh chóng mua lại cổ phiếu.

6. Quy tắc xác định giá mua bán cổ phiếu quỹ

Cổ phiếu được niêm yết và phát hành trên sàn chứng khoán, khi mua bán phải tuân thủ đầy đủ những quy định nghiêm ngặt của Sở Giao dịch chứng khoán. Với những trường hợp cổ phiếu chưa được niêm yết thì cần phải thực hiện thông qua những chỉ định của công ty chứng khoán chịu trách nhiệm.

Quy tắc xác định giá mua bán cổ phiếu quỹ:

Giá đặt mua ≤ Giá tham chiếu + (Giá tham chiếu * 50% Biên độ dao động giá cổ phiếu)

Giá đặt bán ≥ Giá tham chiếu – (Giá tham chiếu * 50% Biên độ dao động giá cổ phiếu)

Giao dịch cổ phiếu theo phương thức khớp lệnh mỗi ngày chỉ được giao dịch với khối lượng tối thiểu 3% và tối đa 10%.

7. Những câu hỏi liên quan đến cổ phiếu quỹ

❓ Bán cổ phiếu quỹ có tác dụng gì?

Nếu những công ty cần thêm vốn để mở rộng kinh doanh thì bán cổ phiếu quỹ sẽ là biện pháp tối ưu và bớt thiệt hại nhất để có vốn đầu tư vào dự án mới. Giá cổ phiếu thường bị biến động khi giao dịch cổ phiếu quỹ, bán cổ phiếu quỹ có khả năng làm giảm sự điều tiết của thị trường.

❓ Cổ phiếu quỹ khác gì so với cổ phiếu thông thường?

Đặc điểm	Cổ phiếu quỹ	Cổ phiếu phổ thông
Định nghĩa	Là loại cổ phiếu được công ty mua lại từ chính những cổ phiếu mà công ty niêm yết phát hành ra ngoài thị trường chứng khoán.	Là loại cổ phiếu thông thường được phát hành trong các công ty.
Quyền biểu quyết tham gia	Không có quyền biểu quyết tham gia trong việc điều hành công ty.	Có quyền biểu quyết đối với các quyết định lớn trong các cuộc họp Hội đồng quản trị.
Cổ tức	Không được chia cổ tức.	Được hưởng cổ tức theo giá trị cổ phiếu mà nhà đầu tư/cổ đông nắm giữ.
Chuyển nhượng	Chỉ được bán sau khoảng 6 tháng kể từ khi mua và phải được đăng ký với cơ quan quản lý.	Có khả năng chuyển nhượng tự do giữa các nhà đầu tư với nhau.

❓ Cổ phiếu quỹ là tài sản hay nguồn vốn?

Việc mua lại cổ phiếu đã phát hành của công ty thực chất là vấn đề hoàn vốn cho cổ đông. Đây được coi là hành động chuộc vốn và triệt tiêu lượng cổ phiếu đã bán ra ngoài. Đưa cổ phần hay còn gọi là nguồn vốn về trạng thái “ngủ”. Đây là những chiến lược hoàn vốn nhằm giảm khả năng lỗ vốn của công ty/doanh nghiệp.

8. Tạm kết

Tóm lại những thông tin liên quan xoay quanh cổ phiếu quỹ là gì đã được chúng tôi giải đáp đầy đủ và chi tiết như trên. Cổ phiếu quỹ thực chất là những giá trị cổ phiếu bị thoái vốn của doanh nghiệp những vẫn được giữ lại sử dụng nhằm phòng cho những trường hợp cần thiết. Hãy nhớ rằng cổ phiếu quỹ có thể sẽ khiến cho lượng vốn của công ty bị giảm đi đáng kể. Do vậy Ban lãnh đạo cần có những chiến lược hoàn vốn hợp lý và tính toán kỹ lưỡng để tránh những hậu quả liên quan đến hoạt động kinh doanh của công ty.